Emin AKSOY
Türkiye’de müzik, opera, tiyatro ve bale üzerine çalışmalar dendiğinde akla gelen isimlerin başını çeker. Tüm bunların yanına bir de Osmanlı minyatür sanatı ve günlük yaşamı üzerine yaptığı çalışmaları eklemiştir And. Bu alana sığmayacak daha pek çok verimine ise meraklı okur, küçük bir araştırmayla ulaşabilir. Tüm bunlara bakarak Metin And’dan bahsetmeye başlarken neden “dev” denildiği şimdi daha iyi anlaşılabilir diye düşünüyorum. İşte bu “dev”, 30 Eylül 2008’de yaşamını yitirdiğinde ardında koca bir külliyat bıraktı.
YAŞAMIN RENKLİ GÖRÜNTÜLERİ
Yaşamında da basımlarını, tekrar basımlarını gördüğü kitapları, makaleleri, çalışmaları pek çok önemli araştırmacının kütüphanesinde yer alıp öncü çalışmalara kaynaklık etmeyi sürdürse de kimi kitaplarının baskıları yapılmıyordu. Dolayısıyla onlara ulaşmak isteyenler ya kütüphanelerin ya da sahafların kapısını aşındırmak zorunda kalıyordu. And’ın bu kitaplarından belki de en önemlisi “Kırk Gün Kırk Gece” olarak görülür. Yazar, bu kitabında Osmanlı düğünleri, şenlikleri ve geçit alayları üzerinden derin bir kültürel okumaya girişir. Saray düğünlerinin, halk şenliklerinin, resmigeçitlerin halkta ve saray erkânında nasıl karşılık bulduğunu, onlarca görsel malzemeyle, seçkin minyatürlerle ve yabancı seyyahların
yazdıklarından yola çıkarak değerlendirir. Sonuç olarak da ortaya devirleri ve dönemleri kapsayan, bir anlamda gündelik yaşamın en renkli görüntüleri ortaya çıkar.
DÜĞÜN, ŞENLİK DEYİP GEÇMEMEK
And’ın bu kitabı uzun süredir yeni bir baskıyla çıkmamıştı okurların karşısına. Fakat Yapı Kredi Yayınları yakın zaman önce kitapta basılan minyatürlerin, gravürlerin, görsellerin hakkını verecek yeni bir edisyonla meraklı okurun ilgisine bu kitabı tekrar sundu. Yayınevinin yaptığı bu yeni “Kırk Gün Kırk Gece” edisyonunda M. Sabri Koz’un bir sunuş yazısıyla beraber kitabın genelinde de etkisi hissedilen önemli dokunuşları bulunuyor. Düğün, dernek, şenlik deyip geçmemek gerek. Metin And, bu türden cemiyetlerin Osmanlı toplum hayatından bugüne neler taşıdığını çok kısa bir şekilde şöyle açıklıyor: “Osmanlı şenlikleri, bu çağların Türk teknolojisini, toplum yapısını, siyasal ve ekonomik etkinlikleri ve bu arada çeşitli sanatları incelemek için en elverişli bir alan.” And’ın bu sözünden yola çıkarak “Kırk Gün Kırk Gece” için şunu söylemek mümkün bizim için: Elimizdeki kitap, Osmanlı teknolojisinden toplum yapısına, eğlence anlayışından ekonomik gücüne, sanat anlayışından gündelik akışına kadar pek çok bilgiyi taşıyan çok ama çok önemli bir kaynak.
İY NİYETLİ DEĞİNMELER
Osmanlı şenlikleri ve Türk gösterim sanatlarının hemen her türünü incelemeye bir ömür adamış, bu uğurda ömür harcamış olan Metin And’ın en renkli kitaplarından biri ‘Kırk Gün Kırk Gece’. Osmanlı şenliklerine bir sanat bileşkesi olarak bakan And’ın tespitleri, yorumları, “erken” ve “yönlendirici” önerileri sanat tarihi için de iyi niyetli değinmeler içeriyor ayrıca. Gösterim sanatlarının bu dalında onun olağanüstü gayret ve sezgiyle açtığı “çığır”
ve bıraktığı “izler” ise kitabın her sayfasından ses veriyor okurlara. Meraklı okurlar ve alanda çalışanlar için kelimenin tam anlamıyla bir hazine ‘Kırk Gün Kırk Gece’.