Adalet Bakanlığı tarafından hukuk sistemine kazandırılan ceza mahkemelerinde uygulanan alternatif uyuşmazlık çözüm yolu uzlaştırma, hukuk sistemimize ilk kez 1 Haziran 2005’te girdi ve 2016’da gözden geçirilerek yeniden revize edildi. 1 Ocak 2017’den bugüne de büyük bir başarıyla uygulanıyor. Ceza mahkemelerinde dostane çözüm yolu olarak uygulama konulan uzlaştırmayla birlikte dosyalar hızlıca çözüme kavuşturuluyor. Adalet Bakanlığında sicili kayıtlı 27 bin 379 uzlaştırmacı görev yapıyor.
2017 yılında 223 bin 469, 2018 yılında 208 bin 14, 2019 yılında 238 bin 905 dosyada vatandaşlar uzlaşmayı tercih etti. 2020 yılı içerisinde ise uzlaştırma bürolarına 507 bin 779 dosya gönderildi. Gönderilen dosyalardan 214 bin 710’u uzlaşmayla sonuçlandı. Ayrıca 94 bin 10 dosyada da uzlaştırma işlemleri devam ediyor. Toplamda ise 1 Ocak 2017 ile 30 Aralık 2020 tarihleri arasında müzakeresi tamamlanan 1 milyon 71 bin 886 dosyanın 885 bin 98’inde uzlaşma sağlandı. Uzlaşma oranı 2017 yılında yüzde 80, 2018 yılında yüzde 81, 2019 yılında yüzde 84 ve 2020 yılında ise yüzde 85 oldu. Dört yılın ortalamasına bakıldığında uzlaşma oranı yüzde 83’ü buldu.
Uzlaştırma süreci mağdur ve failin kabulüyle başlıyor ve tarafların özgür iradesiyle devam ediyor. Uzlaştırmada kararı taraflar veriyor ve anlaşma konusu edimi de yine taraflar belirliyor. Şüpheli ve mağdur görüşmeleri, uzlaştırmacılar eşliğinde gerçekleştiriliyor. Uzlaştırma görüşmelerinde mağdurdan veya suçtan zarar görenden özür dilenmesi, maddi veya manevi zararın karşılanması, bir kamu kurumu veya kamu yararına hizmet veren özel bir kuruluş aracılığıyla yardıma muhtaç kişilere bağışta bulunulması gibi edimler belirlenebiliyor. Ayrıca kamu yararına hizmet veren kuruluşlarda çalışılması veya şüphelinin topluma faydalı birey olmasını sağlayacak programa katılması gibi yaptırımlar da bu edimler arasında yer alıyor.
Uygulamada taraflar Mehmetçik Vakfına, şehit ve gazi yakınları için açılan hesaplara, Lösemili Çocuklar Vakfına, kadın sığınma evlerine, kız yetiştirme yurtlarına ve çocuk yuvalarına bağış, engelli vatandaşlara akülü araba bağışı, ekonomik durumu iyi olmayan öğrencilere kırtasiye yardımı, kıyafet bağışı, fidan ve ağaç dikme, Kızılay’a kan bağışı gibi edimler kararlaştırarak uzlaşabiliyor. Şüpheliler uzlaşmanın gerçekleşmesi halinde bu edimleri yerine getirerek uyuşmazlık konusu dosya dava konusu olmadan çözüme kavuşturuluyor. Mağdurlar da suç nedeniyle uğramış oldukları zararları hızlı bir şekilde telafi etmiş oluyor. Uzlaştırma süreci mağdurlar için ücretsiz olup, fail de uzlaştığında herhangi bir ücret ödemiyor.