Hikayesi kadın olan türkülerin, şarkıların toplamından keder mi, neşe mi çıkar? Yanıtı coğrafyanın kaderiyle orantılı sanılsa da kaderi pek farklı olmuyor kadının. Trakya’da “Arda boylarında can teslim eden” Halime ile Hemşin’in deresinde “yüreğinde kalan dünya hevesi” ile yaşamı son bulan ismi meçhul kadının kaderi ne kadar farklı?
Ağıdı ya kendisi yakıyor ya kendisine yakılıyor…
1960’lı yıllarda Münir Özkul ile birlikte bir Anadolu turnesine çıkan Aysel Gürel, Denizli’nin köylerinden birinde 11 yaşında bir kız çocuğu ve babasıyla karşılaşmış. Su damlası misali kız çocuğunun mısır gibiymiş saçları ve babasının yanında saz gibi duruyormuş. ‘Bir hafta sonra evlendiriyoruz’ demiş babası Aysel Gürel’e… Sezen Aksu bir konserinde “Hem çocuk hem de kadın 12’sinde ana” Ünzile’nin hikayesini böyle anlatmıştı. Sadece Aysel Gürel’in değil, dinleyenin yüreğini titreten hikayenin kahramanı Ünzile idi ama “Dayaktan uslanalı hiçbir şey sormayan” kaç Ünzile vardı?
KÖYDE DE KENTTE DE
Kadın sorunu sadece köyde kalmadı… Kentli kadının sorunları da şarkılarda yer etti. Türkçe sözlü rock müziğin en verimli dönemlerinden 90’lar bu açıdan da pek çok seçenek sundu. Öyle ki Şebnem Ferah’ın 1996’da çıkardığı ilk solo albümünün ismi ‘Kadın’dı. “Aşk yarı yolda kaldı neyleyim/Korkmuyorum ben buyum böyleyim” sözleriyle meydan okuyan bir kadın… Ahmet Kaya nasıl ki “Sinsice olmaz gidişim/Kapıyı çarpar giderim” diye gururunu dillendirdiyse Şebnem Ferah da “Yaslanıp gururumun kambur sırtına/Kendime rağmen durmam basar giderim” diyordu.
Şebnem Ferah anıldığı zaman Özlem Tekin’in de akıllara gelmesi doğal. Müzik yolculuklarına Volvox grubu ile çıkan iki isim kariyerlerini solo olarak sürdürdü. Şebnem Ferah’tan 1 yıl önce ilk albümünü çıkaran Özlem Tekin, ‘Kime ne’ diyordu: “Kime ne yavuklumdan sevdalımdan/Ben mutluysam”. “Laubali” şarkılarla protest tonu olan şarkıları birlikte yazdı sonrasında da.
“KADIN ÖNCE İNSAN”
Popun güçlü seslerinden Nazan Öncel de ‘Kız Bebek’ parçasıyla kadına hayatı boyunca bakışın uzun metraj filmini çekti adeta: “Kız bebek demişler, sonra eksik etek/Ya kaşık düşmanı ya da bazen avrat/Ben bir kadınım ama önce insanım (…) Saçım uzun benim, aklım daha uzun/Fikir yürütme, üstünlük taslama”
Yukarıdaki isimler kadar tanınmasa da Banu Akın’ın 1999’da yayınlandığı ‘Kırmızı Leke’ isimli albümü kadın çığlığını yoğun şekilde şarkıya döktü: “Olur aşkımı fakslarım akşama/Büroyu süpürdükten sonra ilk iş (…) Annem gittikten sonra/Yollar açıldıktan sonra/Bana vurduktan sonra”
Aynı yıllar daha popüler olan şarkıda “Benim hem yollarım hem sözlerim hem de konuşan gözlerim var hürüm” diyordu, oynadığı reklamın da etkisiyle ‘Özgür Kız’ olarak anılan Nil Karaibrahimgil.
“SANA NE, KİME NE”
Geçen Haziran ayında sosyal medyada “#erkekyerinibilsin” etiketiyle kadınlar için söylenen ayrımcı sözleri erkeklere uyarlamasıyla ses getiren bir kampanyanın öncülüğünü yapan Gaye Su Akyol’un şarkılarındaki tavır da dikkat çekiyor. ‘İsyan Manifestosu’ndaki dizeler konuya bakışının ipuçlarını veriyor: “İstediğim kişiyim ben işte/Baksın elalem kendi işine”
Şarkılar farklı sözler içerse de tema birbirine yakın oldu hep. Kadınlar, kendilerine çizilen sınırlar içine hapsolmayı reddetti. “Söyleyecek sözüm var”, “Hayatım ile ilgili kararları ben veririm” mesajını verdi şarkılar. İstediklerinin de özeti belki de Ajda Pekkan’ın şarkısındaki gibiydi: “Hür doğdum hür yaşarım kime ne kime ne/Köle miyim sana ben ay sana ne sana ne/Zararım kendime kime ne kime ne/Sen bak kendi derdine sana ne sana ne”
İŞTE O ŞARKILAR